Een kleurrijke jaarwisseling

Kaukasische smeerwortel

Slanke sleutelbloem

Slangenkruid

Muurleeuwenbek

Terwijl overal in de buurt voortijdig de rotjes knallen en de vuurpijlen gieren, schieten de vogels angstig van de ene schuilplaats naar de andere.  
Wij genieten vandaag van een ander kleurrijk schouwspel: dankzij de zachte temperatuur staan er nog best wel wat planten te bloeien.

Gele kamille

Gele helmbloem

Witte reigersbek

T

Gevleugeld helmkruid

Dagkoekoeksbloem

Ik kan me niet herinneren dat ooit eerder te hebben meegemaakt.


Met dit kleurrijke vuurwerk wil ik dit jaar afsluiten. 
Ik wens u een heel gezond en natuurrijk 2014 toe!

Eten en gegeten worden 

In deze tijd van het jaar zijn het vooral de vogels die de aandacht stelen in de tuin. Want op de voedertafel is het een komen en gaan van allerlei zangertjes. Dat trekt natuurlijk rovers aan... Ook deze week sneuvelde er weer een merel. De sperwer joeg hem zo van de voertafel af en sloeg hem tegen de grond. Na de maaltijd is hij zich lekker gaan wassen in de vijver. 

Een andere enerverende waarneming was de ijsvogel die vandaag weer druk in de weer was boven de sloot achter ons huis. De schrille hoge enthousiaste roep is heel kenmerkend. Een enkele keer maar lukt het ons om hem zo mooi te portretteren, want ijsvogels zijn bijzonder schuw en schrikken van de minste beweging...

Decemberkuikens

Vrijdagochtend lagen er twee lege eierdoppen op het terras. Het was goed te zien dat de kuikens er zelfstandig uitgekomen waren en dat het geen geplunderd nest was. Het bleken de eitjes te zijn van de turkse tortel. 

Al eerder was het ons opgevallen dat de torteltjes niet meer met zijn tweetjes naar de voedertafel kwamen. Dus we hebben nu een decemberbroedgeval ! Of de jongen het gaan overleven is de vraag, want de vlaamse gaai zit al met interesse naar de conifeer te kijken waar het nest zich waarschijnlijk bevindt....

Tuinvogels

Tegen onze garagemuur hangt een mooie camerakast voor mezen. Vorig jaar broedde daarin een familie koolmees, met succes. We konden het mooi volgen op de aangesloten tv. Maar nu ontdekten we op een avond dat de kast weer bezet is: er slaapt iedere nacht een koolmees in!
Zo zie je maar weer dat nestkasten in de winter ook reuze nuttig zijn...

Overdag is het iedere ochtend een drukte bij de voedertafel en de voerkorfjes. Het voordeel van dergelijke dubbele kooitjes zijn dat de brutale grotere vogels zoals gaaien en kauwen niet alles voor de kleintjes weg eten. 

Op andere open plaatsen leg ik wel wat voor de grotere jongens neer. Niet te veel, want anders blijft het 's avonds liggen en dan lok ik er muizen of ratten mee aan.

Bladeren

Het wordt steeds lichter in de tuin: de bladeren dwarrelen naar beneden. Dat verschijnsel is voor veel mensen een grote ergernis. Bijna elke ochtend hoor ik de bladblazers in de buurt brullen. Voor de openbare weg is het wellicht nuttig om die schoon te vegen (het liefst met een bezem!). Maar in de tuin is dit een zinloze bezigheid.
 




De bladeren op het gazon zou je desgewenst bij elkaar kunnen harken en over de border en tussen de struiken verdelen. Deze laag bladeren gaat in de loop van de winter verteren tot een mooi laagje compost. En daar zijn heel veel bomen en struiken op gesteld. Dat scheelt weer mooi in de aanschaf van zakken compost!

Dus: geniet van de mooie herfstkleuren en verwijder niet alle bladeren.

Damp

Afgelopen dagen was er een adembenemend schouwspel in de tuin te zien. De  opkomende zon kreeg -doordat er geen zuchtje wind was- de kans om het natte hout en de druipende stengels te verwarmen zodat het vocht kon verdampen. De damp gaf de tuin het aanzien van een sauna. Zelfs uit het nestkastje kwam een "rook"pluim.... Momenten om ademloos van te genieten!

8-potigen

8-potigen

Herfst betekent natuurlijk ook: spinnentijd. Als het een beetje windstil weer is kun je eigenlijk overal webben ontdekken. De spinnen zelf zijn niet altijd te vinden. Vaak zitten ze verscholen in een hoekje van de muur of plant, en houden met een poot op de "voeldraad" contact met het web. Gaat de draad trillen dan stuiven ze tevoorschijn op zoek naar hun prooi. 

 

Maar... er zijn ook spinachtigen die geen webben maken, en zelfs geen gifklieren hebben. De Hooiwagen behoort tot zo'n groep. Het achterlijf vormt samen met de kop een rond geheel, dat is het eerste verschil met een webspin. Maar hun jachtmethode is ook anders. Het zijn vooral nachtdieren die in het donker op zoek gaan naar allerlei kleine diertjes en dierlijke resten.

 
  









Een van de nieuwe soorten in ons land is de Dicranopalpus ramosus. Wij vonden hem ook op de muur in onze tuin. Er zijn duidelijke verschillen met de "gewone" hooiwagen: de poten staan wijduit, parallel aan elkaar. En de palpen van het mannetje zijn heel opvallend; het lijken wel dubbele pootjes. 
In de nieuwe spinnengids van Heinko Bellmann blijkt dat hij zich momenteel uitbreidt in Noord- en West-Duitsland. Maar hier in Nederland kennen we hem van verscheidene plaatsen in Noord-Holland.

Tuinelementen


Onze tuin grenst achter aan een brede sloot.  Aan die oever- waar we niet vaak komen en het dus heel rustig is- heb ik een jaar geleden een vogeleilandje gemaakt. Dat kun je maken van wat latjes, en een paar plastic flessen met schroefdop. De (uiteraard) lege flessen worden onder het geraamte gebonden en alles is overtrokken met worteldoek. Twee touwtjes houden het eiland op zijn plaats langs de oever. De natuur heeft gezorgd voor spontane begroeiing. Wie er blij mee zijn? Eenden, meerkoeten en... tot onze grote verrassing ook twee grote schildpadden. Wist niet dat ze zo dicht bij ons huis voorkwamen! 
  
We hebben onlangs een paar nieuwe stronken toegevoegd aan de tuin. Nu nog kaal, maar straks een mooi begroeid element. Ook dat gaat vanzelf. De tak die zo omhoog steekt is natuurlijk bedoeld als poseerplek voor de vogels als wij ze gaan fotograferen vanachter de keukendeur....

Nektar

Juist als ik begin met wat voederkorfjes op te hangen voor de doortrekkende mezen valt mijn oog op de bloeiende herfstasters.  Daar is het in het late herfstzonnetje een drukte van belang. Zweefvliegen, wespen en een late Atalanta doen zich te goed aan de nektar en smullen van het stuifmeel.
Prima bloemen voor een natuurvriendelijke tuin!

Bij de klimop is het mogelijk nog drukker met insecten. De onopvallende bloemetjes zijn eerst mannelijk: dan ontwikkelen zich 5 stuifmeeldraden aan de rand van de groene bekertjes. Wanneer die beginnen af te vallen toont de bloem haar vrouwelijke kant: er vormt zich rondom de stamper een stempelkussen dat glimt van de nektar. Dat hebben de insecten al snel in de gaten en ze likken de kussentjes schoon. Dat feest kan nog tot december duren...

De klimop is ondertussen bestoven en zal vruchten gaan vormen. Deze zwarte bessen zijn pas tegen het volgende voorjaar rijp. 
De klimop is bovendien een goede schuilplaats waar in het voorjaar ook door vogels veel gebruik van wordt gemaakt. In onze klimop nestelen ieder jaar de heggemus, merel, zanglijster en turkse tortel.

                       

 

Piepkleine egeltjes

Een dag na een vreselijke stortbui verscheen er 's middags een piepklein egeltje op het terras, zoekend en scharrelend en even later nog een. Na overleg met Egelbescherming heb ik de dierenambulance gebeld om ze op te halen om naar de egelopvang te brengen. Toen de chauffeur kwam en we even de kleintjes bekeken, kwamen er nog twee tevoorschijn! Dus alle vier meegenomen. Wie schets mijn verbazing toen er twee dagen later nog een tevoorschijn kwam. Ook die is opgenomen en nu worden ze de winter door geholpen, want die heel kleine egeltjes halen dat normaal gesproken niet. Egels verliezen 20 - 30 % van hun gewicht in de winter. De grote egel, die ik steeds zag gedurende de zomer heb ik niet meer gezien, dus er is iets met haar gebeurd en dat zal ik nooit weten, dat is wel jammer.

Lekker in bad!

Sommige mensen die een vijver in hun tuin hebben maken deze ieder najaar helemaal schoon. Dat is jammer want er gaat veel verborgen leven verloren als je alle dode stengels verwijdert.
Allerlei eitjes, coconnetjes en zelfs libellelarfjes leven in en tussen de stengels.
Gedeeltelijk schoonmaken is een goede optie. Volgend jaar de andere helft!


Maar ook andere dieren zijn blij met wat bladeren of stengels langs de waterkant, zodat ze houvast hebben met het te water gaan. Vogels zijn namelijk gek op badderen. Bij ons doen ze dat dagelijks uitgebreid en vol overgave.
Puttertjes gaan er met hun hele gezin tegelijk in. En dan maar spetteren!
Een leuke gast is momenteel de koperwiek (foto1), die op zijn reis vanuit Noord-Europa naar een overwinteringsplek graag gebruik maakt van onze vijver. Als het voedsel in onze streken op raakt trekt hij door naar Zuid-Europa.

Sijsjes komen er ook graag bij zitten. Mooi is het verschil tussen de groengele mannetjes en het blekere vrouwtje te zien. Vaak trekken ze samen op met de puttertjes.

Daarna trekken ze gezamenlijk met klagende geluidjes naar de elzenbomen waar ze hun maag vullen met de zaadjes uit de zwarte elzenproppen.

Leven in de Hop   

Tegen onze garage klimt een flinke hopplant. Ieder jaar verrast hij ons weer met zijn enorme groeikracht. De scheuten beginnen elk voorjaar opnieuw de lange weg naar boven en de ruwe stengels klimmen tegen de draden die we daar gespannen hebben. Ze zorgen voor een dik bladerdek waarin menige merel al een nest heeft gemaakt. De zaden beginnen nu te rijpen en dat ruikt....heerlijk! Tip: pluk eens wat hopbellen en leg ze op een schaal te drogen. Werkt rustgevend, zegt men.

Maar... er leeft nog meer in deze klimmer. In het begin van de zomer zijn er kleine wittige gestekelde rupsjes te vinden op de hopbladeren. Doordat ze een beetje op vogelpoepjes lijken worden ze minder gauw gegeten door vogels. Het zijn de rupsen van de gehakkelde aurelia (Polygonia c-album oftewel: veelhoekige met de letter C). De gehakkelde aurelia die de hele zomer op de vlinderstruiken te zien was, vliegt nu opvallend veel in de buurt van de hop. Wil ze er in overwinteren of geeft ze toch de voorkeur aan de klimop?

Maar ook andere rupsen eten van de hop: hier is de rups van de perzikkruidvlinder bezig te eten van de mannelijke bloemetjes van de hop.
Als je jonge hopplanten wil hebben moet je zorgen voor een mannelijke en een vrouwelijk hopplant in je tuin. Maar voorlopig heb ik aan drie vrouwelijke planten meer dan genoeg.....

 Kringloop

 Vorige week vloog er een wesp die blijkbaar nog deel uitmaakte van een volk. Ze zocht namelijk geen zoetigheid maar was op jacht naar eiwitten voor hongerige larven. De Blinde bij (een soort zweefvlieg) die rustig zat te snoepen van de nectar werd razendsnel gegrepen. Wat er zich daarna in een halve minuut afspeelde was ongelooflijk: de Blinde bij werd onthoofd, het achterlijf werd eraf gebeten en de vleugels dwarrelden los. Daarna greep de wesp het borststuk beet (daarin zitten de eiwitrijke spieren) en vloog er snel mee vandoor. 
De een zijn brood, de ander zijn dood....


De grazige berm voor ons huis bood deze week een verrassing. Op het eerste gezicht leek het een kring van hondekeutels, maar nadere bestudering leerde ons dat het een groeiplaats was van Forse Aardster (Geastrum coronatum). Een aparte vondst die trouwens wel duidt op een voedsel- en kalkrijke bodem.

Honger!                                                                   

Het is schranstijd voor de dieren. Voor de winter komt moet je in een goede conditie verkeren. Dus... eten wat eetbaar is ! Onze Turkse tortel soest een beetje weg na een maaltijd uit zijn bakje. Hij staat zelfs toe dat onze bosmuis de restjes in haar wangzakken propt. Ze verdwijnt ermee tussen de struiken, waar we een nestingang vermoeden. Waarschijnlijk voor haar wintervoorraad....

 

Tussen de buien door is het fijn om even door de tuin te lopen. Ook vlinders profiteren van een droog moment. De supersnelle vleugelslag van de kolibrievlinder is fascinerend. Af en toe krijg je haar lange roltong te zien waarmee ze in de diepe bloembuizen (hier van zeepkruid) naar nectar speurt. Fijn dat er nog wat van deze laatbloeiende planten staan in de tuin!

 Gevaar!

Turkse tortels kunnen wat sloom overkomen, maar vergis je niet! Als er gevaar dreigt zijn ze meteen op hun hoede. Deze Tortel zat te knikkebollen op een voedertafeltje. Plots viel het ons op dat ze zo raar schuin omhoog zat te kijken. We keken in de richting waarnaar zij keek.
Met een verrekijker erbij zagen we het "gevaar" dat zij met blote ogen kan ontdekken: op een paar honderd meter hoogte waren trekkende buizerds te zien, we ontdekten er wel 8 bij elkaar. 





 
Op een braakliggend landje ontdekten we vanmiddag een mooie rups die door zijn vorm en kleur veel weg had van een wilgetakje waarop hij zat. Het was het Kameeltje, een vrij algemene nachtvlinder. Wat een prachtige mimicry!

Vruchten en zaden

De tuin verandert...
Langzamerhand verdwijnen de meeste uitbundige kleuren van de bloeiende planten. Daarvoor in de plaats komt een enorme variëteit aan vruchten en zaden. Maar dat moet je wel willen zien! 

Ook al is een plant dor en bruin, de zaaddoosjes zijn vaak fascinerend van vorm. Zelf ben ik helemaal gegrepen door de talloze vormen van vruchten en zaadjes. Kasten vol heb ik al gespaard. Ieder jaar opnieuw! Het leuke is dat het blijkbaar aanstekelijk werkt, want ook andere KNNV-leden zijn zaden gaan verzamelen. Samen komen we tot een prachtige zadenlijst waar iedereen weer zaden uit kan bestellen. Kijk maar eens op www.knnv.nl/hoorn waar de zadenlijst is in te zien.

Zo zie je op deze pagina: Acanthus met gemene priknaalden, duifkruid met satelietachtige zaadjes, stokroos met mooi verpakte zaden, ruig klokje met oerlelijke-maar o zo vernuftige strooidoosjes, agrimonie met ongelooflijke klitvruchtjes (krijg ze s.v.p. niet in je haar), prachtige ivoren zaadjes van het glad parelzaad, en tot slot het prachtige ballerinaatje van de besanjelier.  Allemaal vol beloften voor volgend jaar!